Det e aldri lett å sjå                                                                                                                                     Det aldri enkelt å fare i frå                                                                                                                          Eg ve du ska bli                                                                                                                                                   Men veit                                                                                                                                                            d’ e tid forbi

(Sigrid Moldestad)

Mann og son kom på besøk allereie første helgen. Det var ufatteleg godt for alle dei fire hjarta men total overload for enkelte mørbanka hjernar.

Dei kom tidleg, dagen etter vi ‘flytta inn’. Då sonen min gledestrålande sprang inn i armane mine, grein eg som ein unge. Det var og første gongen eg såg mannen min etter ulukka, men hjartet mitt verkte ekstra for guten. Eg trur faktisk han hadde det hakket verre enn systera si då, for mammasaknet var som eit hol i eit lite gute-hjarte.

Alle kjensler bare velta fram. Glede og sorg og trøyttheit og kjærleig og alt – i ei einaste rørete suppe.

– Tante, korleis kunne mamma bli så fort lei seg?

Guten hadde peila ut leikerommet, og systera mi haldt han med selskap der medan eg fekk nokre ord og ein lang klem av mannen min. Eg vart henta for å svare guten.

– Nokre gonger vert ein så glad at hjartet beint frem renn over av lukke, måtte eg ‘plastre’. Og fekk ein intens og lang klem til svar.

– Mamma, sant at det går an å ha eit elskehjarte i kroppen? Ein i klassen seier at det ikkje går an.»

JO det gjer det! Er det noko som går an så er det akkurat det.

 

Systera mi skulle reise heim nokre få timar etter at gutane kom. Det var like vondt og vanskeleg for både ho, niesa og meg. Vi hadde blitt så samansveisa. Ho og eg utfylte kvarandre. Der eg kom til kort med ungen, der trødde ho til for full maskin og løyste saken. Og begge var drilla i skjermingskonseptet på ein nærmast hjernevaska måte.

Sjølv om dei to karane mine skulle vere der i helga, ville eg snart vere heilt åleine. Det var både vemodig og skitskummelt. Systera mi og eg hadde vore gjennom djupe opplevingar saman.

Ungen var og veldig lei seg då tanta skulle dra. Banda mellom dei to var tettare enn nokon gong. Det var ikkje berre eg som måtte takla endringar og omstilling, det var like utfordrande for henne.

Eg trur vi kjende oss like tom og åleine begge to då tanta drog.

– For ei reise! sa ho før ho gjekk inn på bussen og braut ut av bobla.

– For ei reise! svara eg, og tusla attende mot det ukjende.

Og det kan ikkje seies annleis.

FOR ei reise.

Og reisa skulle bli lang.

 

Ungen var sliten på føremiddagen og hadde sovna rett før faren og broren kom. Ho hadde fått kome ut av senga på ordentlig for første gong på to veker, og fått sjå litt i leikerommet og ete eit par bitar med pizza der.

Synet av far og dotter som klemte kvarandre som om dei aldri meir ville sleppe kvarandre. Han var gripen. Hadde ikkje sett jenta si etter ulukka, berre fått referat av meg.

 

Det var så enormt rørande å sjå dei to små sjå kvarandre att! Sist broren såg henne var ho medvitslaus, og han redd. Då kjende han henne ikkje att, sjølv om det var ho som låg der.

No var det tvillingsystera han såg framfor seg, meir eller mindre slik han hugsa henne. Letnaden og gleda i han lyste kring han då ho hylte namnet hans av fryd. Dei klemte kvarandre i omlag sju sekund, så var leiken i gong.

Det var en kinkig blanding av ekstremt fint og like anstrengande å ha dei på besøk. Han kunne gjere ting som ho ikkje tålte eller fekk lov til. Han ville leike på leikeplassen, herje i snøen, spele ball i gymsalen eller sjå på barne-tv. Heilt vanlege ting som ungar gjer. Ho fekk ikkje gjere noko av det. Faren og eg laug, bløffa og fann på avleiingsmanøvrar. Vi lurte og triksa og haldt hemmeleg og prøvde å gjere det så greitt som mogleg for begge ungane. Men det var eit daudfødt prosjekt. Urettferda var til å ta og kjenne på.

– Kvifor får ikkje eg lov? Eg har jo ikkje skada meg…

– Kvifor får han gjere det og ikkje eg?

Og då brukte ho dei einaste pressmidla ho hadde – truga med å ikkje ete eller sove. Ho måtte halde kviletidene. Og dei var det mange av då. Viss ikkje ho fekk kvilen sin gjekk batteriet til botn, og ho fekk det verre. Vart det vanskeleg for ho, vart det enno verre for oss.

 

Vi gledde oss intenst til leggetid begge kveldane. Det var stressande. Det var intenst. Og eg vart daudsliten av det. Det var ikkje til å sjå bort frå at det var ein kunstig setting for oss alle å leike familie i. Sjølv om eg fryda meg heilhjarta over å sjå særleg sonen min att, følte eg at det var ein bommert av dei sjeldne å bli sameint med familien så tidleg. Det var vanskeleg og slitsamt for oss alle fire.

Guten likte seg for så vidt godt på sjukehuset. Ungar tilpassar seg fort seies det. Leikerommet var nytt og spanande. Hen fekk spele ball i gymsalen. Han fann stor oppdaga fort fjernkontrollen til sjukehussenga og hadde moro med å køyre senga opp og ned. Likevel hadde eg vondt av han der han låg i eit kaldt og framand sjukehusrom. Det er godt mogleg at det var mine eigne kjensler om dette eg overførte på han, og at han slettes ikkje hadde det så verst. Men like fullt.

 

Det var heller ikkje lett for ein seksårig gut å forstå at systera skulle skjermast. Det vil seie at ho ikkje måtte utsetjast for høge røyster, hastig kroppsspråk eller noko som likna på oppjaga stemning eller stress. Eg hysja stadig på dei når det ganske enkelt snakka med heilt vanlege røyster. Det var nok ei utfordring for faren og. Når ein er van til å reagere som ein vanlegvis gjer, snakke med den stemma ein vanlegvis snakkar med og vere kvikk og effektiv i måten ein beveg kroppen er det ikkje lett å omstille seg på eit blunk. Vi måtte endre måten å vere med henne, særleg i dei situasjonane ho oppførte seg dårleg og der ein tidlegere ville teke fram ‘strenge-stemma’ og sett foten ned.

Han følte at eg kjefta og maste, og at alt han gjorde var feil. Det gjorde han i grunnen og, viss ein såg på skjermingsreglar og instruksar vi var meir eller mindre påtvinga. Men han gjorde det sjølvsagt ikkje av vond vilje. Det var ei heilt ny verd å kome inn i. Ein måtte endre alt ein tidlegare var van med å gjere. Måten å tenkje på. Måten å vere på. Ein måtte endre heile seg. Systera mi og eg spøkte heile vegen med at vi ville kome heim med kroniske ‘biblioteks-røyster’.

 

Den eine kvelden med besøk heime frå, var det umogleg å få ungen nedpå. Få ho til å landa. Ho var for oppglødd, for stressa. Overtrøytt og overstimulert til brestepunktet, utan å skjøna det sjølv. Og ho rasa! Sjølv dei aller minste ting vart for mykje for henne, og i slike stunder reagerte ho med å bli sint og utagerande.

Ho nekta å finne roen før eg hadde bedt om orsaking.

– For kva då, undra eg?

– For at du MASAR sånn, skreik ho.

Det kunne eg be om orsaking for utan å mukke. Men eg måtte mase. Ho forsto det berre ikkje. Ungen verken skjønte, kjende eller godtok sine eigne avgrensingar. Ikkje då, og ikkje seinare.

Ho ville ikkje leggje seg, og eg måtte til slutt trua med å hente legen. Ja eg veit at det er normalt at ungar ikkje vil leggje seg. Men det var ikkje normale reaksjonar frå min unge. Eg hadde trass alt levd seks år med henne før dette. No snakka vi Jekyll & Hyde. Det var nattsvart eiter og galle som velta ut av munnen på henne.

Men brått var det som om ho såg seg sjølv utan ifrå, som om ho plutseleg innsåg kva ho hadde sagt og gjort. Og ho bråsnudde. Vart kasta inn i botnlaus anger, og gjekk heilt i oppløysing av fortviling og redsle for at ho hadde såra meg og gjort meg lei.

Ho hadde ikkje det. Såra meg altså. Mine tårar rann fordi det smerta sånn å sjå henne slite slik. Først var ho så rasande at det nesten gjorde vondt, deretter vart ho så inderleg fortvila at ho ikkje visste kvar ho skulle gjere av seg.

Ho sovna i armane mine, heilt utslite.

Desse stundene saknar eg framleis. Ikkje raserianfalla, men nærleiken og kjærleiken. Nesten kvar kveld i ti veker skulle ho sovne sånn, med armane mine tett rundt seg, medan eg lukta på håret hennar og tenkte at eg aldri meir ville sleppe ho.

 

Mannen min og eg snakka litt då begge ungane var i drøymeland. Det vil seie, vi prøvde å snakka. Det var ikkje spesielt enkelt, verken praktisk sett eller på andre måtar. Rommet vårt låg i andre etasje, medan guten og faren sov i eit rom i første. Ho hadde nokon til å passa seg, men vi måtte bruke mobilane som improvisert baby-call for broren. Vi sat i ein sofa i ein stor open plass mellom vaksenavdelinga for traumatiske hjerneskader, og kantineseksjonen. Heisen låg rett ved, og det var lite privatliv.

 

Det var ikkje heilt enkelt å kome på nett. Han og eg var på totalt ulike planeter då. Eg var utelukkande prega av ulukka og traumet, og, orsak uttrykket, dreit i alt anna. Han, på sin side, fokuserte på praktiske ting som forsikring og flybilletter og heimelogistikk.

Vi klarte ikkje å snakke ordentlig saman. Kommunikasjonen var meir flokete enn håret til ungen hadde vore. Innimellom kjendes avstanden mellom oss større der vi sat tett saman, enn då vi var i kvar vår by med høge fjell i mellom.

Krisetider, anten det er alvorleg sjukdom eller skade gjer ofte noko med folk. Med foreldre. Med par. Særleg no som ein av oss sto midt oppi sentrum av stormen, medan den andre på ein måte kom litt utan ifrå på eit seinare tidspunkt. Begge var like sjokkerte og lei seg over det som hadde skjedd, men opplevde alt frå to ulike ståsted. Det vart ein krevjande prosess å kople alt saman til ei felles forståing. Eg vart freista til å grave fram mitt gamle, til då uopna eksemplar av Menn er frå Mars, kvinner er frå Venus. Vi hadde utan forvarsel hamna i heilt nye roller, og kjende verken oss sjølv eller den andre att. Problemet skulle bli at vi aldri fekk snakka ordentlig saman andlet til andlet, berre på telefon. Og der var kompliserte ting ein måtte prate om andlet til andlet, og ikkje berre ved hjelp av teknologien.

 

Før gutane skulle reise heim, tok eg sonen min med meg på bytur. Det var første gongen eg vart introdusert for kontrollfriken. Og då snakkar eg ikkje om guten.

Han og eg kosa oss så godt vi kunne, han fekk til og med gå bananas og velje fritt (nesten….) i ein lekebutikk – før vi gjekk på restaurant. Det var så fint å vere berre oss to. Men hovudet var ikkje med. Det var første gongen eg var vekke frå ungen og sjukehuset, og det var første gongen faren skulle vere åleine med henne. Eg var ikkje overtydd om at han hadde stålkontroll på skjermingsreglar og rutinar. Det hadde han no heller ikkje hatt, viste det seg. Eg kunne bli frykteleg kritisk og sint på han når han ikkje gjorde det som var riktig. Det var ikkje vondt meint, men handla om at eg hadde fått dunka inn betydinga kor viktig det var å følgje skjermingsreglane. Og det var redsle. Redsle for at noko skulle hende. Dei overlevde sjølvsagt begge to. Og dei hadde hatt godt av litt far-og-dotter-tid.

 

Eg grudde meg intenst til sonen min skulle dra. Nok ein gong ante eg ikkje kor lenge det ville bli til eg fekk sjå han att. Ingen av oss hadde snakka med han om kor lenge vi skulle vere borte, og på ein måte trur eg det var like greitt. Det er ikkje alltid like lett for ein unge å ha omgrep om kor lang tid det faktisk er, og nokon gonger er det betre å ta ting litt etter litt. Tenkte vi då.

 

Samstundes som eg grudde meg, såg eg fram til avreisa. Eg og ungen trong ro til å slå oss til ro, til å finne ut av kvardagen her. Det var stressande å vere samla alle fire under slike omstende.

Men då dei var klare til avgang var det berre vondt. Guten vinka smilande då han gjekk, og eg vinka tappert smilande tilbake… før eg snudde meg og kranen opna seg. K, ei av dei snillaste sjukepleiarane i verda, lukta lunta og svusja ungen med seg til leikerommet så eg kunne skrapa meg opp att av golvet. Eg følgde mannen og sonen frå vindauget på rommet heilt til dei forsvann ut av syne.

Ho kom tilbake, og på eit blunk var det ho som var mora. Lukta av sorg og fortviling hang tung i rommet.

– Det går bra, mamma, trøysta ho og klappa meg på kinnet, – det går bra.