Me får’kje vore her med heile oss                                                                                                              Me kan ikkje elska, me kan ikkje sloss                                                                                                     For med eit knips kan dei stoppa tidå                                                                                                       Alt me drøyme om blir feid te sidå                                                                                                           Me kan’kje leva – me e redd for dauden                                                                                                   Na n ana na na...

Enkelte gjorde meir inntrykk enn andre. Til dømes guten med feber som eg nemnde tidelgare. Han vart trilla inn på rommet bortast i korridoren, medan eg vrei meg av nysgjerrigheit over kven ‘desse nye’ var. Åtteåringen hadde vakna ein dag med feber, slik ungar ofte gjer.

– Du får leggje deg på sofaen og sjå litt på tv, sa H, mora hans, slik ein plar seie til ungar som kjenner seg litt pjusk.

Utover dagen fekk han kraftige smerter bak det høgre auget. Smertane vart verre og verre. Til slutt låg han og vrei seg, jamrande over kor vondt det gjorde. H valde å ta han med til fastlegen på formiddagen. Men som det alltid skjer med ungar, kjende han seg betre i det augeblikket han entra legekontoret.

Fastlegen avgjorde at dei skulle sjå det litt an, så dei drog heim igjen.

Utover ettermiddagen vart guten verre. Feberen steig, og smertene auka på. I fem-tida var det så gale at mora tok han med til legevakta. Då var guten heilt slakt. Feberen hadde bikka 41 og allmenntilstanden var elendeg.

Først vart dei sendt vidare til lokalsjukehuset, deretter skipa vidare til sjukehuset akuttsjukehuset ‘vårt’. Den natta vaks det ut ein ‘Donald-kul’ ved høgre tinningen hans. Andletet hovna kraftig opp og vart blå-raudt.

 

Omsider fann legane ut at guten hadde blodforgifting og streptokokk A-infeksjon. Illsinte bakteriar som åt på andlet og muskelen på eine tinningen.

Han vart lege i kunstig koma, og låg medvitslaus i 15 døgn medan dei prøvde å få kontroll på infeksjon og forgifting. Livet hang i ei tynn tråd. H og resten av familien visste ikkje om sonen og broren ville overleva. Det er ikkje naudsynt å beskrive korleis mora og familien hans hadde det i denne tida.

 

Men mot alle odds – guten klarte seg.

Ein skulle tru at dette var enden på historia og at alle levde lukkeleg til alle sine dagars ende. Men slik er det som regel berre i eventyra. Han fekk lungebetennelse. Så fekk han hjernehinnebetennelse. Deretter fekk han betennelse på sjølve hjernen. Og det var det siste som førte til at han kom til rehabiliteringssjukehuset i rullestol, etter seks veker der han vart send fram og tilbake mellom to store sjukehus. Hjernebetennelsen gjorde at han fekk nedsett førligheit på venstre side.

Mor hans var der. Mora passa på. Heile tida.

 

I vekene som følgde, gjekk han gjennom målretta og intensiv trening. Då jenta mi og eg langt utpå våren vart utskrivne kunne han gå sjølv, ved hjelp av ‘preikestol’ som det kallast.

Heime fekk vi sendt bilete og videoklipp frå H, dei hadde framleis vekesvis att av opphaldet. Klippa viste korleis guten dag for dag kom seg og vart betre. Det varma sjel og hjarte å sjå små filmsnuttar der han gjekk, no berre ved hjelp av ei einaste krykke.

 

Det å oppleve ei krise eller ei ulukke, gjer noko med ein, uansett kor bra eller alvorleg det er. Ein vert sjølvsagt opphengd i det ein sjølv opplev, og kjenner på at det er det verste som kunne hende med ein.

Derfor var det sunt for meg å bli kjend med denne guten og mor hans. Tidlegare i prosessen vår sleit eg når eg opplevde det som om andre bagatelliserte det vi sto i. No byrja eg sjølv å bagatellisere det heile. Eg vart flau over meg sjølv med tanke på korleis eg hadde kjend og reagert. Skamma meg over tårar eg hadde gråte. Det vi hadde opplevd, det ungen vår hadde opplevd, var jo ingenting i samanlikning til det denne guten og familien hans hadde vore gjennom.

 

Likevel opplevde eg H som smilande og glad. Ho lo og spøkte. Ho…fungerte. Sjølv sa ho sjølv at ho aldri ville trudd at ho skulle klare å verken verke eller le, men det gjorde ho.

Eg tenkte med skam på kor sliten eg hadde følt – og framleis kjende meg, og høyrde måpande på monstermora som skulle heim ein tur og bake fire kakar til barnebursdag til guten si veslesyster. Ho gav inntrykk av å vere ei skikkeleg dunderdame, som tok det heile med knusande ro, og som aldri slutta å fungere.

Samstundes var ikkje kjenslene og tårane langt unna hos ho. Det låg der, synleg under overflata då vi snakka saman. Noko anna ville eigentleg vore rart.

Superkrefter, det er det det er snakk om. Og ho hadde fått utdelt ein enorm porsjon. Mykje større enn min.

 

H viste meg bilete av føtene til sonen. Dei fleste tærne hans var heilt svarte, blodtilførsla i kroppen svikta, det danna seg ein mengde blodproppar, og tærne var i ferd med å døy.

 

Eg må nesten le når eg ser kor pragmatisk og avbalansert vi snakka om mange ting. Ting som for andre kunne fortona seg både leit og vemmeleg. Ingen meinte å vere kynisk, det var berre eit rart tilvære for oss. I snakk om eigentleg fæle ting vart tonen oss i mellom kvardagsleg, som om vi prata om kor mange is ungane hadde ete på syttande mai.

– I dag mista sonen min to tær, kunne ho seie, -og den tredje heng i ein tynn tråd, bokstaveleg talt.

– Seier du det? Korleis tek han det?

– Han taklar det utruleg bra, han skal må operere dei, sidan beinstumpane ikkje vert dekt av huda.

– Imponerande! Så. Kva er det til middag i dag tru?

 

Guten var der av heilt andre årsakar enn ungen vår. Det mor hans hadde stått i var mykje verre enn det eg hadde opplevd. Men på sjukehuset vart dei fleste foreldre – dei fleste mødrer – like. Den raude tråden i alle møter og historier på sjukehusa, og i tida etter, var frykta for å miste ungane våre. Den var lik for alle. Kva som var før eller etter spelar på ein måte ikkje noko rolle, det som batt oss saman var at alle hadde kjend den same frykta. Først frykta for at ungane skulle døy frå oss, deretter for at dei ikkje skulle bli som før.

 

Eg er så glad for at eg vart kjend med bland anna H. Ein lærer mykje i møtet med andre menneske, andre skjebnar. Ein lærer om livet. Ein lærer om perspektiv. Og først og fremst, ein lærer mykje om seg sjølv. Dei rundt meg vil nok seie at eg la att mykje av denne lærdomen då eg forlét sjukehuset. At eg gjekk rett i fella og let meg rive med av det negative og pessimistiske. At eg svartmala. At eg var for opphengd i det faktum at ho hadde fått erverva hjerneskade. At eg gløymde å vere takksam for det viktigaste – at ungen overlevde, og at det gjekk så bra med ho som det gjorde.

For ordens skuld – det gløymde eg ikkje. Eg gløymde det absolutt ikkje.

 

Men når ein kjem heim skal ein prøve å tilpassa seg kvardagen, og enkelte ting må lærast på nytt. I det minste setjast inn i nye samanhengar. Ein treng nokre påminningar. Og nok ein gong – ein treng tid. Tid til å gjera alt ein har vore gjennom kompatibelt med heimeliv og normalitet.

Eg trur det er viktig at omgjevnadene forstår dette når ein kjem heim. Mange har vore vekevis, om ikkje månadsvis på sjukehus. For dei rundt er det kanskje heile tre eller fem månader, men det for oss nærmaste er berre det.

– Samfunnet trur at både ein er fullstendig restituert når ein skrivast ut av sjukehuset, sukka ei mor vi møtte på ein rehabiliteringsleir i sumar, – men slik er det ikkje. Det er då det byrjar.

 

Det handlar ikkje om at ein av fri vilje grev seg ned i det negative grumset. Det det handlar om er at ein er fylt til randen av det ein har vore med på. Og det tek gjerne meir tid å fordøya, jobba seg gjennom og gjere seg ferdig med alt enn omgjevnadene både forstår, likar og kanskje godtek i mange tilfelle. Omgjevnadene vil så gjerne – i likskap med oss sjølve at alt skal vere bra, at alt skal vere som før. Nokre gonger er det slik, andre gonger ikkje. Det er ikkje lett for nokon å takla slikt perfekt og profesjonelt. Kva no det inneber.

 

Tid. Eg berre seier det, tid. Livet blir bra for oss og. Eg trur på det. Det blir gjerne ikkje som før, men det vil bli bra. Bra nok.

 

På same tid som guten og H kom, flytta E og dottera hennar A inn i naborommet. Det var påske, og dei hadde vore på tur på sørvestlandet, der dei kjem i frå. Treåringen A hadde ramla frå ein steingard på halvanna meter, og dunka bakhovudet hardt i ein stein. Maks uflaks, kan ein seie, at den steinen låg akkurat der. Jenta vart henta med luftambulanse, og flydd til lokalsjukehuset.

Først då mora møtte meg, og eg fortalde om behandlings- og skjermingsopplegget på sjukehuset vårt, forsto ho til fulle at dei ikkje eigentleg hadde peiling på den slags der dei hadde vore. A og familien hennar hadde oppheldt seg 17 døgn i eit mørkt rom.

E er av dei få som kjenner til kva det gjer med ein å vere i eit meir eller mindre stupmørkt rom over tid. Ho er av dei få som verkeleg veit å verdsetje dagslys. Eller kva lys som helst eigentleg. Berre lys.

Ho er av dei få som har fått innblikk i kor ulikt tid kan oppføre seg. Ho veit kor ulideleg seint den kan gå når ein oppeheldt seg i mørkret, den same timen som passerar som eit blunk i andre samanhengar.

Ho veit at ein kan bli galen i hovudet av det.

 

I likskap med jenta vår, vakna jenta til E etter fire dagar. Ho sov ikkje like mykje, og sat vaken med ein av foreldra i det mørke rommet dei neste 12 dagane. Den syttande dagen hadde dei fått beskjed om at dei kunne reise heim.

E og mannen hennar stira berre på legen. Reisa heim?! Dei hadde sete sytten dagar i eit stupmørkt rom. Skulle dei no reise heim sånn heilt ut av det blå?

– Ja, jo, de kan jo dra for gardina ei fem minutts tid, svarte ein sjukepleiar.

E og eg fekk augeblikkeleg kontakt allereie første kvelden. Vi utveksla hendingar og erfaringar om kva som hadde skjedd med jentene våre, og korleis det hadde vore.

Eg byrja å grine av ein slags bisarr form for glede då E fortalde at ho trudde ho mista jenta si der ho sat med henne i armane sine medan dei venta på hjelp.

Det høyres sjølvsagt hjarterått å glede seg over slikt. Det er absolutt ikkje det at eg ynskjer at nokon skal oppleve sånt, men eg kan ikkje beskrive kor letta ein kan kjenne seg når ein møter berre eitt anna menneske som har opplevd noko slikt. Det same. Som har kjent kva slikt gjer med kropp og sjel og hjarte. Det oppstår ei djupare forståing og eit fellesskap. Seinare møtte eg fleire, og dei sklei rett inn i det same fellesskapet. Dei som berre veit. Dei som berre forstår. Eigentleg skal eg vere glad for at eg ikkje har møtt så altfor mange som har opplevd dette, men det gjorde godt å treffe henne.

Ho fekk høyre om korleis skjermingsopplegget vårt hadde vore, og fekk bekrefta kjensla av at dei ikkje hadde peiling på den slags på lokalsjukehuset deira. Teikna på manglande kompetanse og kunnskap om erverva hjerneskade hos barn og unge har vore mange. Uavhengig av kor folk bur i landet, er det same historier som går att som ei raud tråd. Nokre har merka det tidleg i hendingsgangen, andre i seinfase og livet etterpå.

 

Ein kan jo undra seg over at ikkje dette sjukehuset innhenta informasjon og ekspertise, eller sende dei til ‘vårt’, som er utmerka på slike skadar. Dette er ikkje noko ein tek lett på.

Eg kan jo tenkje at det var hell i uhell at ulukka vår skjedde då vi var på austlandet, at det var nettopp dette sjukehuset vi der og då sokna til. I alle fall då eg høyrde om korleis E og A hadde hatt det.

A vart innlagd ein laurdag. CT-bileta viste ingenting. Tre dagar seinare vart det teke MR. Men det skulle gå endå halvanna veke før foreldra fekk vete at A hadde kraniebrot og hjernebløding med hjerneskade som konsekvens. Det fekk dei vete av Habiliteringstenesta (HaBu) i kommunen – ikkje sjukehuset. Det var og HaBu som sende E og dottera til rehabiliteringssjukehuset der vi møtte dei.

Det var kvelden før ungen og eg skulle reise heim på permisjon at E og eg fann kvarandre. Vi likte timingen like dårleg begge to, no som begge hadde funnet ein sjeleven i nauda.