Men kven sa at dagane våre
skulle vere gratis?
At dei skulle snurre rundt
på lykkehjulet i hjartet vårt
og kvar kveld
stoppe på gevinst?
Kven sa det?
Kvar hadde vi dét frå?

(Kolbein Falkeid)

Då ambulansen kom og henta dottera mi, var eg roleg og fatta. Eg og bestevenninna mi som vi var på vinterferie hos, handla heilt etter boka. Vi ringte 113, la ungen i stabilt sideleie, opna luftvegar og sjekka pulsen. Eg snakka roleg med tvillingbroren, og passa på å ikkje skremme han.

– Dette går heilt fint, no kjem legen snart og hjelp henne, smila eg på utsida, – Det er nett som i Karsten og Petra-episoden då Karsten skada hovudet sitt i barnehagen. Og han gjekk det jo fint med, hugsar du det?

– Den filmen har eg sett, svara guten lett.

Venninna mi og eg handla forbiletleg, fekk vi konstatert i ettertid. Vi følgde instruksane frå stemma på alarmsentralen til punkt og prikke, og var rolege og fatta heile tida. Fekk ikkje panikk eit einaste sekund. Ikkje ein gong då jenta mista medvitet og fall om i armane mine. At eg faktisk eit ørlite sekund trudde at ungen min skulle døy der i armane mine innsåg eg ikkje før fleire dagar etter ulukka. Det var ikkje tid til å kjenne etter, ikkje rom for å ta inn det som hende. Der og då var det om og gjere å skaffe hjelp til henne.

Vi ante ikkje kor alvorleg det var eller ikkje var, og hang oss på ‘kraftig hjerneristing’-knaggen. Der vart vi hengande heilt til realiteten skulle hekte oss brutalt av.

Mamma er her. Mamma passar på. 

Dei aller fleste mødrer i verda har nok kviskra dei orda i øyret på ungane sine både titt og ofte. Anten dei har vore sjuke, vore med på noko dei syntes var skummelt, eller dei har drøymt noko fælt. 

Når ein ser nyhende som skildrar alle slags grufulle ting om barn som døyr og lir i verda, så tenkjer eg på kor mange mødrer som har lova ungane sine akkurat dette. Kor mange mødrer som med den beste vilje og kjærleik har garantert at mamma er her og at mamma passar på.

Og eg forstår at det er verdas største løgn. De aller fleste mammaer ønskjer meir enn noko anna at ungane deira skal gå uskadd og trygt gjennom livet. Men å vere mamma er ikkje automatisk ei forsikring om at det blir akkurat sånn. Nyhende i alle kanalar fortel oss det kvar dag. Korleis er det å vere mamma til born som druknar i Middelhavet på veg til fridomen og eit betre liv? Kva gjer det med ein mor å svike det løftet ein gav i dei velmeinte orda ‘mamma er her, mamma passar på’. Eg tør ikkje tenkje på kva det gjer med eit barnesinn når dei erfarer at mamma ikkje var der og passa på.  

Mamma, ho som skal vere den tryggaste personen i verda.

– Hovudet hennar er mjukt, sa venninna mi lågt. Ho sat på golvet i gangen der vi venta på sjukebilen. Hovudet til dottera mi låg i fanget hennar medan eg sprang mellom å hente tørre klede til henne, trøyste broren og formidle det alarmsentralen bad oss om å gjere. Vi burde fått skjelven av det. Men dei tre ambulansedamene som kom like etter tok kontroll over situasjonen. Dei undersøkte jenta, og ei av damene sjekka fall-plassen. Høgenergi-fall, rapporterte ho til dei to andre. Same krafta som i ei bilulukke, rapporterte ho til meg. Dei hang seg likevel på hjerneristing-teorien dei og. Sjølv om ungen blødde frå nasen og hadde tissa på seg, noko som er teikn på mykje alvorlegare ting enn hjerneristing.

Dei visste.

Men det sa dei heldigvis ikkje til oss då.

Det seiast at den dagen ein får eigne ungar, har ein aldri ein dag meir i livet utan uro. Og tru meg, ein bør helst ikkje tenkje for mykje på alle farar som lurar. Ungane kan ramle på sykkel og brekke armen. Dei kan slå ut tenna om dei klatrar i trær og dett ned. Dei kan verte bitne av flått. Dei kan bli påkøyrd på veg til skulen. Dei kan få heiteslag om ein ikkje tar solhatt på dei om sumaren, eller ramle gjennom isen om vinteren. Dei kan få druer i halsen og kvelast dersom ein ikkje delar dei i to først. Druene altså, ikkje ungane. Det kan drukne i badebalja dersom ein snur ryggen til dei. Eg las om eit barn som hadde blåst opp ein ballong, men då ungen trakk pusten fór lufta ut av ballongen på ungen si innpust og forsvann ned i luftvegane og tetta luftvegane. Ungar kan bli kvelt om ei katt legg seg oppå dei i barnevogna. Dei kan verte kidnappa.

Og dei kan få blærekatarr om dei sit i graset før St. Hans.

Eg ringde mannen min frå sjukebilen og fortalde kva som hadde skjedd. – Ho har hjerneristing, og vi er på veg til sjukehus, men det går fint, ikkje stress. Han fekk vete at broren var i gode hender hos venninna mi, og eg lova å halde han oppdatert. Vi var rolege begge to. Lukkeleg uvitande enn så lenge.

– Det står eit lite team klart på akuttsjukehuset, sa ambulansedama som sat bak med jenta mi. Ho hadde prøvd å setje inn veneflon, men ungen kvein til og drog vekk handa. – Eit godt teikn, vart det konstatert, og eg pusta letta ut.

Etter at eg vart mor har eg mang ein gong tenkt alle slags ‘tenk om – kva om’ – tankar. Eg vel å sjå på meg sjølv som eit nokolunde rasjonelt menneskje, og jagar fort vekk slike tankar når dei kjem. Ein kan jo verte koko av å tenkje på alt som kan gå gale. Dersom ein først slepp desse tankane til, kjem ein rett og slett til å låse ungane inn på rommet og kaste nøkkelen og gje dei mat gjennom ei luke i døra. Eller kle dei med sumo-drakt og hjelm så snart dei går ut av huset om morgonen. Ser ein sånn på det, er verda livsfarlig. Det er ho no for så vidt og. Men ein kan ganske enkelt ikkje gå rundt å tenkje på det. Det er farleg å leve. Ein kan faktisk døy av det. 

‘Eit lite team’, tenkte eg då me entra akuttavdelinga på sjukehuset. Der var femten menneske! Minst. Eg undra på korleis eit stort team då såg ut.

Det var som om å gå rett inn i ei episode av Grey’s Anatomy. Der eg hadde vore heldig å få birolla som den fortvilte, urolege mora. Ungen vart lagt over på ei undersøkingsseng. Eg sto ved døra og må ha sett fortutla og sveitt ut i dunjakke og vinterstøvlar. Ei sjukepleiar helste på meg og tilbaud seg å ta jakka mi. Eg prøvde å ikkje grine då eg sa namnet mitt.

Vatn fekk eg og.

I ettertid har fleire pårørande fortald meg om at dei vart gløymd, ignorert på akutten. Foreldra har kjend seg usynleg, og vert sett på sidelinja utan å ane hva som gjekk føre seg med ungane deira, utan å få informasjon om situasjonen. Akkurat dette er noko helsevesenet & dei bør dere nøye på. Foreldre er i sjokk og skrekk i slike situasjonar,  dei treng å bli teke vare på, bli sett og informert.

Eg sto og såg på denne absurde sjukehusscena og undra på kva for ein dårleg film eg plutseleg var ein del av. Legane som herja med ungen min, slangar, pipedingsar, ultralyd, nakkekrage. Det var uverkeleg.

Heilt ubegripeleg uverkeleg.

Det var som å oppleve alt på utsida av seg sjølv.

Eg sto berre stivt og kneip meg hardt i dansehandtaka for å halde meg fast i røynda. Og eg prøvde hardt å ikkje grine. Det tok seg ikkje ut, synst eg. Tenkte det ville vere å overreagere. Ville jo gjerne framstå som nokolunde rasjonell, og ikkje som ei overhysterisk mor som braut saman grunna ei enkel og ufarleg hjerneristing.

Ein trur kanskje at dersom noko ille skulle skje, så ville det vere fordi ein på ein eller anna måte har utfordra skjebnen og dei. Og dei fleste av oss trur jo overhovudet ikkje at noko ille kan hende med ein sjølv og dei ein held av. Ein les i avisa om uvettig køyring. Om ungdomar som har knekt ryggen i skibakken. Om ungar som ramla på trampolinen, sykla utan hjelm. Ein les om dei som har kryssa ein veg og blitt treft av ein sykkel i stor fart. Eller ramla ned frå stigen då dei mala huset. Sklidd på glatta. Ekstremsport-ulukker. Til og med uforsiktig aking les ein om. Ungdomar som har sneke seg inn i eit eller anna alpinsenter og akt fort og gale ned slalom-bakkane og møtt veggen. Bokstaveleg talt, krasja inn i ein vegg. Eller eit tre.

Alle slike ting skjer alle andre, ikkje ein sjølv.

Men der igjen, kven sa det? Kor i all verda hadde vi det i frå?

Ein kan i ettertid tenkje på kva som skjedde tida rett før, om noko kunne vore annleis, endra det som skulle kome. Forhindra det.

Viss vi berre hadde hatt med oss vottar og solbriller og kjørt til den ordentlege akebakken når vi skulle.

Viss venninna mi ikkje hadde hatt hovudverk, og ungane ikkje hadde laga slim, og vi hadde kome oss av garde tidlegare.

Viss eg berre ikkje hadde fått den telefonen frå forlaget om barneboka mi som var i prosess, den telefonen som gjorde at eg vart forsinka ut. Eg hadde venta på den telefonen. Det var dårleg tima då den kom, men den var jo så viktig.

Viss eg berre ikkje hadde prioritert meg sjølv og mitt, kledd på meg fortare, vore kjappare ut. Då ville dei ikkje fått tid til å leike i hagen. Ho ville ikkje rukket å skada seg.

Ein kunne jo aldri sjå for seg at ti minutt med leik i snøen i ein trygg hage, med vaksne til stades og kontrollerte omstende, skulle vere det som snudde tilværet opp ned. At dei usle små minutta med jubel og glede over snø og vinterferie skulle få konsekvensar vi ikkje ante rekkevidda av. At den korte stunda skulle endre liva våre. Endre oss.

Den stunda då dottera vår på 6 år rutsja utfor ein kant og ramla tre meter rett ned på hardpakka, snødekt asfalt.

Mamma er her. Mamma passar på.

Det går jo ikkje det. Ei mor kan ikkje vere over alt, heile tida, kor mykje ho enn vil. Ein kan ikkje verne ungane sine frå livet sjølv. Ting kan hende. Med oss alle. Det står ikkje skrive nokon plass at vi er skjerma frå å oppleve dramatiske eller traumatiske ting. Til og med når mamma faktisk er der, til stades, og passar på – er det ikkje alltid mogleg å gjera noko til eller frå. Ting hender på eit blunk. Ein rekk ikkje tenkje. Plutseleg har noko berre skjedd. Og då er det viktigare enn nokon gong at ein er der. Viss ein er så heldig at ein framleis har nokon å passe på.