(Er du ny lesar, så anbefaler eg at du les innlegga kronologisk)

Inni magen er en karusell

som snurrer rundt når det er kveld

Inni hjertet er det stein og sand

som skraper opp en supermann

(Christine Sandtorv)

Etter psykologseansen fann vi broren og tante i oppe i fjerde etasje. Timane hadde floge, guten hadde knapt sett mora si. Han og sjukepleiaren hadde funnet rommet til systera, der ho låg i stummande mørke. Tolmodig og stille sat han bak forhenget og såg film på iPaden. Tapre, flinke guten.

Systera mi gjekk ned til ungen medan M og eg spelte fotballspill med guten.

Det fekk me gjere i 7 minutt, då kom barnenevrologen og ville ha eit ord.

– Vi hadde forventa oppvakning og betring etter kvart. Men slik me vurderer tilstanden til dottera di, seier sjukehuset i heimbyen din nei til å ta i mot ho. Dei tilrår åtte veker på rehabiliteringssjukehus her på austlandet.

 

Verden snurra. Golvet forsvann. Eit mørkt hol opna seg, og saug meg ned i dypet.

 

Sjukehuset heime sa nei.

Åtte veker.

Rehabilitering.

Sto det så gale til med henne?

Var ho så dårleg? Så hardt skada?

Sjukehuset heime sa nei, åtte veker på rehabilitering.

 

Dette rehabiliteringssjukehuset er det beste i landet. Nyhende gjennom åra hadde fortald om idrottsutøvarar med store skadar som vart trilla inn og som gjekk ut att på eigne bein. Men ein får gjerne ein del assosiasjonar i hovudet når ein høyrer namnet. Mine var ikkje oppløftande.

Eg hadde oppfatninga av at det er der dei verkeleg ille skadane hamnar, og eg såg for meg at ho ville kome heim og male med munnen. Det at ungen skulle nettopp til det sjukehuset var dropen som fekk angstbegeret til å flaume over.

Då den verste dødsangsten hadde roa seg dagen før, dukka no det nest verste skrekkscenarioet opp. At ho ville kome til å sitje i ein stol, gapande og siklande, stirande apatisk ut i lufta.

Ei jolle i storm. Ein smårolling som hadde mista foreldra i folkemengda på 17. mai. Ein skigåar teken av snøras. Slik kjende eg meg.

Konsekvensane sto i kø og hamra på spreng i hovudet. Vi hadde mista jenta slik vi kjende ho. Ho var borte, sjølv om ho låg i sjukesenga si nede på rommet.

Åtte veker borte frå guten min, vekke frå heim, mann og kvardag. Borte frå livet vårt. Logistikk med jobb, ungar og reising. Økonomi! Korleis ville det påverke økonomien til ein frilansar avhengig av å seie ja til oppdrag som kom inn?

 

Der og då plog eg gjennom almanakken, og rydda plass. Ingenting anna var viktig. Den einaste store krisen var guten. Han og tvillingsystera har aldri vore borte frå kvarandre. Han og eghar aldri vore borte frå kvarandre, utanom ei helg no og då.

 

– Superkrefter no, mor, superkrefter! Eg mana meg sjølv innstendig, men kjende sikringar ryke i hjernen og verda, ‘as I knew it’, raste saman.

 

Det vart ikkje meir fotballspel med guten den dagen.

 

Vår tiltenkte plan med å ta guten ut for å ete middag på kafé gjekk så heidundrande i vasken.

Han var sliten. Eg var bortanfor all fornuft.

 

Då vi kom ned att til sengeposten hadde ungen vore på MR. Legane ville sjå om det var skadar som var gått djupare i hjernen. Dei ville og nytta narkose-høvet til å leggje inn sonde på henne. Men dei var for sein, og ho hadde fått panikk.

Eg hadde to born som no desperat trong mor si, på kvar sin kant og kvar sin måte.

Mamma er her. Mamma passar på.

Ikkje i ville helsike. Ikkje ein gong den beste mor i verda kan vere to plasser samstundes, superkrefter eller ei.

 

Det tikka inn melding om at bestemor hadde vippsa pengar til noko godt og glad. Det var så kaotisk rundt oss at eg knapt fekk det med meg der og då, men omtanken varma. Særleg fordi det var ei naudsynt oppmuntring for guten.

Han var så utsliten alt han ikkje hang saman, og no M tok han med seg heim til lovnad om pizza og godteri. Ungen vart stornøgd. Godteri midt i veka. Drit i prinsippa, du hadde gjort det same,.

 

Eg kan vanlegvis tole mykje stress. Men denne dagen altså, denne dagen!

Eg var så glad då dei gjekk, for superkreftane måtte snart ladas opp.

 

Pårørande ser alltid mykje fresh’ere og nøktern ut på Grey’s når dei raknar i saumane. Eg ser meir ut som ei udefinerbar klump som ligg og vrir seg på golvet.

Det hjelpte ikkje kor mykje mor mi enn prøvde å trøyste gjennom telefonen. Alt velta fram. Usensurert, fuktig og høgst usjarmerande sett utan i frå.

 

Ho skal vere glad ho slapp så lett unna, trøndersjukepleiaren som insisterte på at dei måtte gjere eit nytt forsøk på å setje inn sonde, med eller utan narkose. Det var Rosenborg mot Brann. Og Brann smadra Rosenborg.

 

Nok ein ny lege kom for å gje oss resultata frå MR’en. Dei fann ingen djupare skadar i hjernen, men blødingar i temporallappen på venstre side og i pannelappen vart bekrefta. Han la ut om kognitive funksjonar og seinskadar før han bekrefta at det vart åtte veker på rehab. Eg sa ‘ha’ og ‘ja’ og nikka.

Det dukka uventa opp sushi-levering på rommet då kvelden kom. Det er ikkje akkurat den slags mat ein finn i menyen til eit sjukehus, for å seie det sånn, sjølv om maten der ikkje ville vore så verst dersom ein berre klarte å ete.

Det var to gode kollegaer frå heimbyen som hadde organisert og tinga. Omtanken varma sjela, sjølv om eg vart flau over at magen ikkje orka tanken på mat.

Sånn elles i livet, når eg ser etter dei små glimt av lukke i kvardagen, er første biten i eit sushimåltid høgt oppe på lista. Utruleg nok slo det ikkje feil denne gongen heller. Ein skal ikkje undervurdera effekten litt næring i løpet av ein dag. Eg hadde ikkje ete noko heile dagen, så trøndersjukepleiaren fekk nok merke effekten av lågt blodsukker i tillegg til ei i utgangspunktet sjokkskadd mor.

Godt det ikkje gjekk verre enn det gjorde

Sjå koss augun mine renn
Hjarta mitt blør
Psykisk kan du vera sjøl
Kom hit og sett deg ned
Du kan vel sjå litt stort på det

(Stein Torleif Bjella)

Nattevakta kunne rapportere at ungen hadde vore roligare den natta enn i dagane før. Kvar gong dei kom for å gje medisinar eller sjekka pupillane, heldt eg armane tett omkring henne, og panikken heldt seg unna.

I 10-tida kom ei ny sjukepleiar og sa dei skulle byrje å trene henne opp att.

Trene henne opp att? Ein medvitslaus unge?

Lukke til med det!

‘Treninga’ gjekk ut på heilt daglegdagse handlingar, som å kle på seg, pusse tenner og den slags. ADL heitte det. Allmenn daglig liv. På den måten skulle ein vekkje hjernen. Sjå om han kjende att heilt vanlege rutinar og gjeremål.

Resultatet var gitt på førehand. Ungen vart hjelpt opp i sittande stilling, men satt berre med open munn og stirra tomt framfor seg. Ho klarte ikkje å knipe fingeren til sjukepleiaren på oppmoding. Tannbørsten ramla ut av handa, og ho spydde utover heile meg av tannkremen. Tissa på meg klarte ho og. Eg svor på å ta ein grufull hemn når eg ein gong kjem på gamleheimen.

Sjukepleiaren innsåg avgrensingane sine, det var berre å la ungen få fred. Ho vakna ikkje.
Det gjekk for seint for meg no. Kvifor vakna ho ikkje? Eg ville sjå framsteg, sjå teikn til betring, og eg ville sjå dei no!

Men korleis ska ein ete ein elefant?

 

Besteveninne M kom med guten min ut på føremiddagen. Han gjekk (overraskande nok) rett i is-skuffen.

Alt hende samstundes. Ungen vart flytta opp ein etasje til sengeposten samstundes som sjukehuspsykologen kom for å snakke med M og meg. Eg ville ha henne med, ho såg ulukka, og trong og å få snakka av seg hendinga.

Systo mi hadde følgd med niesa til den nye avdelinga, og no greip eg greip tak i første og beste kvitkledde menneske.

– Guten må følgjas til rommet der systera og tanta er. Eg anar ikkje kor, men det finn du vel ut av du som jobbar her.

Han traska i veg, hand i hand med dama i kvitt. Takk og lov at dei er trygge og tillitsfulle ungar frå før av.

Psykologen fortener eit eige kapittel (men det får ho ikkje). Ho snakka på inn- og utpust. La meg presisere at ho var ei særs klok og god dame! Vi likte henne godt, fann straks tillit og kjende oss trygge. Men ho var akkurat slik ein ser for seg tøyseversjonen av psykologar. Og vi var over gjennomsnittet lett å vippe av pinnen, i både eine og andre mentale retningen.

– Jah, jah jah, akkurat ja, nettopp, jah jah, ikkje…? Neih, neih, akkurat ja, nettopp jah!

Ho trakk  pusten inn kvar gong ho sa ‘ja’, – Og du er mor hennar då då, henvende ho seg til M og nikka mot meg, – jah, jah, ikkje? Nei akkurat. Bestevenninna jah, nettopp, akkurat ja.

Magemusklane vrei seg. Latteren som sprenga på var av det hysteriske slaget. Dei hadde vore nøydd til å skrapa oss opp att av golvet om vi let han sleppe ut. Så vi tvinga den attende.

Men den skal ho ha – psykologen var god, det var enorm hjelp i henne. Når vi kom til orde, då. Godt at ho hadde lang røynsle og visste kva ho dreiv med.

Med hennar hjelp innsåg vi at vi hadde stira Dauden i kvitauget. Han hadde vore farleg nære, men hadde vald å lat oss vere i fred denne gongen. Eg er han evig takksam for det.

 

Eg fekk vete meir om kva som faktisk hadde hendt. Aladdin på det flygande teppet, som M no kalla henne, hadde floge på akematta ut forbi kanten på knausen, før ho brått forsvann ut av synsvidd. M såg henne liggje livlaus på fortauet der nede, men trudde ho berre hadde slått pusten ut av seg. Ho hadde kava seg gjennom djup snø og ned til ungen. Telefonen hennar låg att i huset, og ho fekk ikkje kontakt med verken meg eller andre. Ikkje eit menneske var å sjå. M var redd ho hadde brekt noko vitalt, men ungen hadde stabla seg meir eller mindre på beina. Tilsynelatande verka kroppen nokolunde, men auga snurra rundt i skallen på henne. M måtte gå ein omveg opp til huset, og ungen hadde svima av i armane hennar tjue-tretti gonger på vegen.

Då dei kom opp og ringde på døra var eg omsider ferdig kledd, klar til første vinterferiedag med glade ungar, aking og leik i snøen.

– Ho har ramla, sa broren, – og ho mista brillene sine.

– Lille venn, har du slått deg du då, trøsta eg, – kor gjer det vondt?

Ho klarte ikkje gjere greie for seg, det kom berre merkeleg klagande lydar.

– Eg trur kanskje vi burde tatt ein tur til legen med henne, sa M.

Så ramla ungen saman i armane mine, og dekninga forsvann – vi fekk ikkje kontakt med henne lenger.

Då ringde vi 113.

M var kraftig prega av hendinga. Bileta av fallet og ungen som låg livlaus svirra på netthinna døgnet rundt. Ho var redd for at det var hennar skuld, og at eg ville vere sint på henne.

Det var eg ikkje.

Frykta for at ho hadde forverra noko då ho bar ungen opp att til huset plaga henne og. Dette fekk vi avkrefta. Det skulle bli naudsynt å få det avkrefta mange gonger, i lang tid.

Det gjorde godt å snakke med psykologen – og kvarandre. Dette var ikkje tida å bruke på å leggje skulda på nokon eller vere sint på kvarandre. Dette var tida for å hjelpe og støtte kvarandre gjennom ei traumatisk oppleving. Det har vi heldigvis klart. Både då, og heile tida etterpå. Eg veit ikkje kva eg skulle gjort utan henne. Det skulle visa seg uvurderleg å ha eit anna menneske som visste kva det gjekk i, som hadde vore gjennom same sjokkarta hending. Eit anna menneske som verkeleg forsto. Eg skulle kome til å samla på slike menneske.

Alle trudde på happy end,                                                                                                                         men filmane sluttar der livet tar til

(Frode Grytten)

Langt om lenge kom nevrologen. Ho skulle hatt i ræva med øks som ikkje kom tidligare! Legen gjekk inn til ungen og bøygde seg over henne.

– Hei, hei, litle ven, kan du høyre meg? sa ho, med høg stemme, og rista lett i jenta, – Eg er lege på nevrokirurgisk avdeling, og eg lurar på om du veit kvar du er.

– UNGEN ANAR NO VEL IKKJE EIN DRITT OM KVA NEVROKIRURGISK AVDELING ER, I TILLEGG ER HO MEDVITSLAUS!

Eg tenkte det berre.

Eg sa det ikkje.

Men eg måtte verkeleg ty til dansehandtaka att for å klare å la vere.

Ein reagerer ikkje alltid like rasjonelt og fornuftig i slike stunder. Og det er ei lukke dei få gongane ein klarar å behalde eit snev av impulskontroll.

Eg seier det nok ein gong – superkreftar!

Legen frå nevrokirurgisk avdeling sa ikkje så mykje før ho gjekk. Og eg sto att som et spørjeteikn. Eg hadde tusen spørsmål, ho skulle gje meg alle saliggjerande svar og seie at alt kom til å bli bra!

Og så gjekk ho berre.

Men sjukepleiarane avslørte både seg sjølv og henne. Dei sto med sånne uttrykk i andletet som pårørande ikkje er så begeistra for.

– Viss de no ikkje skal drive med sånt ‘no-skal-spare-foreldra-for-sanninga’-spel, er de bekymra?

Kor dei vrei seg. Kor dei snakka rundt grauten. Eg sette stålblikk i dei og stilte spørsmålet ein gong til, noko skarpare. Eller eg gjekk i fistel, som ein objektivt kunne kalla det.

Det satt langt inne då dei svara.

– Ja vi er det.

 

Eg gjekk i kneståande.

Så kom sonen min.

Superkrefter!

Det forundrar meg kor mykje ein faktisk evner å ta seg saman når ein verkeleg må. Sjølv om ein sjeldan klarar å lura ungar. Og særleg ikkje eigne ungar. Dei luktar når foreldra slit. Men eg gjorde ein tapper innsats, den skal eg ha.

Heile formiddagen hadde systera mi og eg overhøyrd småsnakk sjukepleiarane i mellom at det var for mykje støy for jenta på intensiven.

Støy?

Eg for min del har utprega støyvegring, og konstaterte kjapt for ein velsigna roleg plass intensiven var. Behageleg. Stille.

Så støy…?

Viss ein ser bort i frå snorkinga til friaren i nabosenga då.

Det vart avgjort at ho skulle flyttast til isolatet på avdelinga. Samstundes med at dei køyrde henne inn der, kom barnenevrologen saman med anestesilegen for å ha møte med oss. Broren vart kasteball mellom tanta, venninna mi og meg desse dagane, men takk Gud for iPad og ein fryseskuff full av is.

Barnenevrologen som kom og hadde møte med oss var klar og konsis. Jenta vår overlevde. Det var det viktigaste.

No trong ho ro. Ho trong kvile, stillheit og mørke – total ro. Ingen stimuli. Ikkje lyd. Ikkje lys. Ikkje ein gong kjærteikn.

Vi kunne til naud få halda handa vår over hennar. Men ingen stryking, kyssing, eller snakking. Ikkje kviskring heller.

Systera mi og eg var himmelfalne.

Vi hadde gjort alt feil! Panikken høgt tak att, vi trudde at vi hadde skada henne meir, sjølv om det var gjort i aldri så beste meining. Vi hadde ikkje gjort anna enn å kviskre styrkande ord i øyret på henne, stryke henne på ryggen medan vi kyssa henne på panna.

For mykje!

Sjølv det minste var for mykje.

Berre det å halde handa heilt roleg på henne.

Nevrologen sa at dei skulle ta MR av henne dagen etter. Så ga ho meg nokre A4-sider knipsa saman. Det var eit slags infoskriv, så eg såg ikkje så nøye på det der og då.

Vi fekk beskjed at ungen skulle vere heilt i fred, og fekk ikkje gå inn til henne på fleire timar. Men vi visste at ho var i trygge hender, det var framleis to sjukepleiarar som overvaka henne. Så vi ringte samvitet og spurde om vi kunne ta oss ein luftetur, og det vart innvilga. Det var naudsynt og godt for broren hennar. Og for oss tre vaksne. Det var ein kafé like ved sjukehuset, og vi gjekk for å ta ein kaffi og få litt mat i guten.

Det å røyre seg blant andre menneske, sånne som ein heilt normal dag, eit heilt normalt liv – når ein sjølv står i den verste livskrisa ein kan tenkje seg – det er ei bisarr oppleving. Det er som om ein er utanpå seg sjølv, samstundes med at ein er lukka inne i ei glaskule. Inne på sjukehuset gjekk alt i eit heilt eige tempo, det var stille, alle rørsler var rolege. Det går litt i sakte film.

Så kjem ein ut, og verda, tempo, folk og lydar er i ‘real time’.

Kjappe, høge, skjerande, pulserande.

Og midt inne i kakafonien står du sjølv, i glasbobla. Ein ser folk le utanfor bobla. Prate saman. Om kvardagslege ting. Om bagatellar. Alt verker berre veldig absurd. — Det er jo ikkje sånn livet er, får ein lyst å skrika, – livet er ei medvitslaus 6-åring med usikre prognosar rett bak det vindauget der oppe!

Men heldigvis er det ikkje det som erlivet for dei aller fleste. Heldigvis er livet å sitte på kafé og snakke skit. Sludre om masteroppgåver, ungane, hekken til naboen, klimakrisa, flyktningpolitikken, han kjipe kjærasten eller festen ein skal ha på laurdag. Heldigvis er det for dei fleste sånn livet er.

Sonen min fekk kakao og sjokoladekake. Og sjokoladecookie. Ja da, døm meg hardt, ungen fekk alt han peikte på.

Då venninna mi tok han med seg heim att til seg og familien, gjekk eg og systera mi og handla snop. Og snus. Eg hadde ikkje overlevd utan. Snusen altså, snopen røyrde eg ikkje.

Vi var framleis ikkje innvilga audiens på isolatet, så eg fekk klipt håret hos ein frisør vi gjekk forbi. Sjølv om det var både pinleg og upassande å sitte å grine i frisørstolen. Men eg vart no finare på håret i det minste.

Vi kom tilbake utpå ettermiddagen. Tilstanden hennar var uforandra, bort sett frå at ho fekk panikkanfall. No forsto eg kva dei meinte med at det var støy på intensivrommet, for isolatet var knyst og tyst. Berre den svake susinga frå eit klimaanlegg.

Eg sette meg hos henne og tok fram heftet eg fekk av nevrologen.

Tidleg rehabilitering av barn og unge med erverva hjerneskade var overskrifta.

 

???

 

Det måtte ha skjedd ein feil. Ein grov feil. Ungen hadde hjerneristing, ikkje hjerneskade. Dette sa ikkje nevrologen noko om. Ingen andre heller, for den del.

Eg sat berre og stirra på orda. Så på henne. Så på orda att. Lenge, lenge. Før eg omsider våga å byrje å lese.

Bare å høre ordet ‘hjerneskade’ kan gjøre dere redde, forvirret og overveldet.

 

JA!

 

Ein får gjerne ein del assosiasjonar i hovudet når ein høyrer ordet hjerneskade.

Hos meg var ikkje desse assosiasjonane særleg oppløftande. Kan hende fordomsfulle, men ikkje oppløftande. Og å skulle kople det ordet med ungen min, det gjekk berre ikkje.

Den største opplevinga mi frå denne tida, er at det heile var så fjernt frå røynda at ting ikkje gjekk inn. Eg klarte ikkje å ta inn nokon ting. Det var som om eg distanserte meg til alt, utanom til dottera mi.

Eg må ha ringt mannen min innimellom og, men eg hugsar verken kva tid eg ringte eller kva vi snakka om. Eller, kva vi snakka om… Det var vel ikkje akkurat vèret. Han forsvann litt for meg til tider, eg skjems nesten når eg seier det, men i periodar gløymde eg at eg hadde ein mann, at ungen hadde ein far. Det var for mykje å stå i, for mykje å tenke på der eg var.

Då las frå infoskrivet eg hadde fått vart det stille i andre enden.

– Scheisse, kviskra han så.

Kva meir var det eigentleg å seie?

 

Vi hadde i løpet av dagen fått vete at ungen måtte bli der på sjukehuset til ut i neste veke. Deretter var det snakk om samarbeid med sjukehuset heime. Vi måtte minst pårekne eit par – tre vekers sjukehusopphald.

Men ingen hadde snakka med oss om noko hjerneskade før eg fekk det skremmande heftet.

Eg tenkte dette måtte vere ein måte å skjerme dei pårørande, og ikkje sleppe meir eller mindre utenkelege scenarier i hovudet på foreldre i allereie sjokktilstand, men ja…nei…

Eg veit ikkje.

Det må vere betre måtar å informere om sånt på enn å lese nokre A4-sider og få karamellsjokk for seg sjølv inne på eit isolat der ein ikkje skal gje frå seg eit pip.

Ikkje før eit år seinare, då eg gjesta sjukehuset i samband med jobb, innsåg eg at dei hadde fortalt meg det, på møtet med nevrologen same ettermiddag. Og at det hadde lege i korta heile tida.

Eg hadde berre ikkje vore i stand til å ta det inn.

 

Kraniebrot.

Hjerneblødingar.

Skadar på vevet.

 

Det seier seg sjølv.

Vi vart solid hekta av hjerneristing-knaggen, og alvoret openberra seg med full kraft.

(Er du ny lesar, så anbefaler eg at du les innlegga kronologisk)

God morgen, søster. 

Dagen stryke milde
Regnversvinger varsom i mot rutå.
I verden er det endå nesten stille,
og så som ein song i søvn snør håret ditt
hvite melkeveiar over putå.

(Vamp)

Rundt midnatt vart eg beordra i seng på hybelen av nattevakta. Ho meinte eg måtte vere utkvilt og ‘fit for fight’ når jenta vakna i morgon. Då ville ho trenge meg, og eg ville trenge energi.

Systera mi tok første vakevakt medan eg gjekk for å sove.

No ja, sove og sove, fru Blom og dei.

Sjukehustabbar.

Brå og uventa forverring.

Scener frå Grey’s Anatomy der legane først har redda nokon, så går noko gale og dei står framfor dei pårørande med alvorlege andlet og meldinga ‘Livet ikkje sto til å redda’.

Tenk om, kva viss, tenk om, kva viss.

Det gjekk ikkje an å sove.

Før systera mi måtte dulte så hardt for å vekkje meg nokre timar seinare at eg nesten ramla ut av senga. Mamma er her, mamma passar på.

Ja, ja. Mamma var uansvarleg komatøs sjølv.

Men alt var under kontroll, eg trong ikkje gå ned på avdelinga. Vi kunne sove begge to.

Grytidleg neste morgon gjekk eg ned att til intensivavdelinga. Det tok tid å orientere seg då eg vakna i hybelsenga med dei udefinerbare flekkane. Røynda – som svevnen for ei kort stund hadde sveipt i vedunderleg gløymsle, hogg tak i kropp og sjel.

Stemninga på eit sjukehus så tidlig om morgonen er særeigen. Det var framleis mørkt ute, og belysninga inne var dempa. Natta hang igjen i veggane, sjølv om dei strekte på seg for langsamt å vakne til liv.

Røystane var endå meir dempa enn dei er på dagtid, og det er godt nedtona stemmeleie på ei intensivavdeling i utgangspunktet. Der var ei heilt eigen ro.

Stolen ved senga var hard. Men eg kjende ingenting, stira berre tomt ut i lufta. Framleis forsto eg ingen verdas ting. Leita febrilsk etter noko logisk å halda meg fast i.

– Eg vil ha iskaldt vatn. I glas.

Ei tynn røyst frå sjukesenga fekk meg i ekstase.

O jubel!

Då var det over, tenkte eg lukkeleg og melde frå til systera mi at ho trygt kunne sove ei stund til. Vi skulle snart heim. Godt at eg ikkje avlyste laurdagsjobben, og godt at mannen i huset hadde hatt is i magen og ikkje kasta seg av garde til hovudstaden han og.

– I dag vert det sengepost, fekk eg beskjed om. Greitt då, i morgonskal vi heim!  Det kan eg leva med.

Men ein skal ikkje selje skinnet før bjørnen er skoten. Eg er på generelt grunnlag typen til å selje skinnet før bjørnen er født.

Då systera mi kom ned ikkje lenge etter, hadde niesa slokna att. Det var ikkje råd å få kontakt med henne. Ho vart dårligare og fjernare etter kvart som morgontimane gjekk, og panikken vår steig til nye høgder. Pupillane reagerte framleis ‘adekvat’, men likevel.

Det vart ikkje sengepost i dag likevel, ho var ikkje klar til å forlate intensiven. Vi venta på nevrologen som skulle komme og undersøkje ho, men denne let vente på seg. Sjukepleiarane ringte rundt for å få tak i ein lege, men det var visst ikkje råd.

Midt oppi dette kom bestevenninna mi med sonen min. Vi antok jo alle at jenta skulle vere vaken innan no, og vi hadde avtala at han skulle få helse på tvillingsystera. Det gjekk ikkje heilt etter planen.

Ungen var framleis medvitslaus, og no var det eg som ikkje reagerte særleg adekvat. Det var nummeret før eg fillerista ein kvar kvitkledd skikkelse eg såg for å få tak i kven som helst som hadde tittelen ‘Dr.’ framfor namnet sitt. Sjølv om eg visste at sjukehuset var fullt av andre pasientar som trong tilsyn og behandling, såg eg for meg headlinere på nyhendekanalane: «6-åring døydde, legen sat for lenge på do.»

Sonen min fekk kome inn til systera. Han reagerte med å bli fjollete, og gøymde seg bak meg. Han drista seg omsider til å nærme seg henne.

Halleluja! – ho såg ut til å vakne då han sa namnet hennar.

Men ho gløtta berre på auga, og stira tomt på broren. Eller gjennom broren, er det rettare å seie. Han prøvde å seie hei til henne, men der var ikkje alle hestene heime. Ho var der, men ho var ikkje der likevel.

– Ho søv berre, guten min, sa eg.

– Eg vil gå no, mamma, sa han.

Nokon kan verkeleg dette med pårørande og deira behov. For i kjøleskapet i pårøranderommet var der ein heil skuff full med is. Dermed var guten godt ivareteke. Ungar er no så gode på å tilpassa seg. Særleg dersom det er is inni biletet.

Det var komen ein ungdom til intensiven i løpet av kvelden før, han låg midt i mot senga hennar. Guten hadde visst brekt lårhalsen på ski.

Utfordra skjebnen.

Hadde han berre hatt hjelm på seg.

Det er no ymse typar tulleturar, og han var på ein av dei. Då det var legevisitt tok han på seg sitt mest sjarmerande glis og fridde til kvar og ein av dei.

Sjukepleiarane unnskyldte seg på hans vegne, og forklara det med at han var proppfull i smertestillande. For vår del toppa det seg då han prøvde å finne ut om dei dreiv med kosmetisk påfyll av ting på kroppen her på sjukehuset, og prøvde å overtala dei til å fylle på her og der…

Vi måtte gå ut av intensivsalen for å le.

Han slokna omsider, og snorka verre enn salig farmor gjorde.

Og det seier litt.

(Er du ny lesar, så anbefaler eg at du les innlegga kronologisk)

 

Dagar veks ut av mørkret kvar enda natt

Lyset finn støtt ein veg

Og no vil eg det skal finne meg.

Eg vil at alle vonde tankar i denne natt

Snur seg rundt og vender om

og forsvinn i denne Vintersong

(Sigrid Moldestad)

Å herregud kor eg sveitta på føtene! Eg var ikkje kledt for å vera inne, men for utandørs snø-leik i tjue minusgradar. Eg hadde tjukke ullsokkar og solide vinterstøvlar, og det syda og bobla nedi dei. Eg klarte ikkje tenkje på anna enn kor varm eg var på føtene. Ikkje våga eg å ta støvlane av heller, då hadde eg garantert starta ein eller annen alarm. Innesko hadde eg ikkje, og ein tassar ikkje på labbeleisten rundt på et sjukehus. Så eg leid i stillhet. Om ikkje anna kunne systera mi gjere nytte for seg, sjølv om eg syntes det var i drygaste laget å få flydd inn tøflar heilt frå andre kanten av landet.

Eg vart tilvist ein hybel i same bygget som avdelinga, nokre etasjar over. Det vil seie, hybel og hybel. Det likna meir ei fengselscelle (ikkje det at eg anar korleis ei fengselscelle ser ut, berre så det er sagt). Det tydde altså at vi ikkje skulle heim att i dag. Ei seng er ei seng, tenkte eg, det går vel bra for ei natt. Det gjaldt berre å ikkje fokusere på dei udefinerbare flekkane på madrassen.

Timane gjekk. Eg prøvde å distrahere uroa for aukande bløding i hjernen og potensiell operasjon med å fokusere på dei overmåte varme føtene mine. Så eg vandra. Trakka og trakka. Eg skulle kjenne personleg ansvar for ekstraordinær slitasje på golvet då vi seinare vart utskriven.

Ungen hadde spydd då eg kom tilbake frå hybelen, og dei hadde sett håret hennar opp med ein strikk. Utanom det gjekk det ikkje å få kontakt med henne. Sjølv om pupillane reagerte som dei skulle, så gjorde ikkje resten det. Ho var heilt vekke, sjølv om ho til tider gløtta på auga. Blikket var tomt. Heilt daudt.

Korleis kunne eg ane at eg bidrog til alt då eg beordra ungane ned på framsida av hagen etter at jenta utan lov hadde klatra opp på skråtaket frampå huset og rutsja ned i snøen?

– DET DER ER IKKJE LOV! Gå ned i hagen på framsida og leik medan de ventar, der er det trygt! 

Korleis kunne eg vete at den hagen skulle vise seg å vere den minst trygge plassen i verda? 

Då broren kom og ringte på døra og meldte frå om at tvillingsystera hadde ramla og slått seg og mista brillene, så ville det ikkje hjelpe med plaster og kos.

– Tante M er jo der, sei til henne at eg kjem snart og trøyster.

 

Då systera mi endeleg kom, vart eg overraska over kor glad eg var for at ho hadde insistert på å kome. For at ho ikkje hadde høyrt på meg. Ikkje berre fordi ho hadde med tøflar, sjølv om eg kasta meg nærast over henne i desperat jakt på anna fottøy enn støvlar. Det dampa då eg tok dei av. Eg hadde vore takknemleg for papirtøflar, så dei tynne stoffslippersene eg fekk var reine luksusen. Systera mi kom i tide til å følgje oss ned til CT. Ho rakk knapt å sjå niesa før all farge forsvann frå andletet hennar, og ho måtte setje seg ned.

Pingle.

Eg var mora, og hadde enno ikkje gått i bakken ein einaste gong. Det er det eg seier – superkrefter!

Vi hamna så totalt på villspor. Vi surra rundt i korridorane med ei forvirra sjukepleiar og ein anestesilege med manglande retningssans før vi omsider kom fram.

Etter at bileta var teke, nærast dauda vi av spaning på om blødinga hadde auka på eller roa seg. På om ho måtte opererast eller ikkje.

Så vi venta.

Og vi venta.

Og vi venta.

Omsider kom nevrokirurgen og anestesilegen opp på intensiven med resultata. Men det var dette legespråket… Det saman med ei sjokkskada mor som oppfatta  11% av all info som vart gitt er ein dårleg kombinasjon. Hadde dei teke CT av hovudet mitt i denne tida, hadde dei funne bomull.

Nok ein gong var eg takksam for at systera mi var komen. Det var eit ekstra hovud, og to ekstra øyrer. Ho vart tolk, og kunne melde at blødinga inne i hjernen ikkje hadde auka på meir enn forventa og normalt, så ungen ville sleppe operasjon. Ho blødde litt langs brotkanten og, men det meste av blodet låg mellom skalpen og kraniet. Utover det kunne dei ikkje seie noko.

Ingenting om korti ho ville vakne.

Ingenting om korleis ho ville vere når ho vakna.

Ingenting om verken korte eller langsiktige prognoser.

‘Vi må berre sjå det an.’

‘Vi må vente og sjå.’

‘Det er så individuelt.’

Jammen då så.

I ettertid har eg fått vete at eg skal prise meg lukkeleg for at kraniet knakk. Viss ikkje, ville blødinga og presset inne i hjernen blitt for stort, noko som ville vore mykje meir kritisk. Eg for min del syns no dette var kritisk nok, men ein lærte seg fort perspektiv på kva ein skal verdsetje og ikkje.

 

Korleis skulle eg vete, då vi toga over fjellet dagen før, då ungane fann leikekameratar i familievogna og eg utveksla ferieplanar og kvardagsprat med bestemora i setet tvers over meg at toget køyrde ekspressfart mot katastrofen? Eller same kvelden, då ungane sat i badekaret saman, og latteren deira fylde huset? Då dei hadde sovna etter ein kjekk dag, og eg sat i sofaen med to av bestevenene mine og drakk vin og prata skit og lo av all slags tulleting? Korleis kunne eg ane noko av det som låg føre oss?

Klokka hadde blitt godt utpå kvelden, og sjukepleiarane antyda at ho ville bli flytta til vanleg sengepost neste morgon. Eg trong framleis ikkje avlysa laurdagens framsyning, sa dei. Det var vanleg at ein vart trøytt av hjerneristing.

Hjerneristing.

Vi kunne ikkje gjere noko til eller frå, og veksla mellom å sitje hos henne og å puste ut i pårøranderommet. Der hagla galgenhumor og lått om kapp med tårer. Bestevenninna mi kom innom med toalettsaker og det mest naudsynte. Det tok seg ikkje ut å gå rundt med dårleg ande og sveittelukt. Ho kunne og fortelje at sonen min hadde det heilt prima hos dei. Han leikte i snøen (UTAN akematte…), fekk bade, og hadde stor stas med ungane i huset.

I senga ved sida av oss i intensivrommet, bak forhenget, høyrde vi at det låg ein liten gut som sleit. Vi passerte foreldra eit par gonger på pårøranderommet, og utveksla slitne, høflege og noko medlidande blikk og nikk. Begge med ei viss nysgjerrigheit på kvifor den andre var der.

Vi fekk heilt vondt av guten. Det let alvorleg og dramatisk.

To ulike skjebnar, to ulike familiar, to ulike ungar, to ulike årsakar til opphald på ei intensivavdeling – og to like redde mødrer.

Ungen må ha vore valdsamt tørst og tørr i munnen. Ho ynka seg, og handa søkte mot leppane. Men ho fekk ikkje drikke. Ho måtte vere fastande i tilfelle noko skjedde og dei måtte operere likevel. Sjølv om ho var medvitslaus hadde ho det ikkje godt. Ein fuktig vaskeklut vart redninga, og roen senka seg i den vetle kroppen då ho fekk sutte på den. I bland drog ho kluten opp over auga sine. Det må ha kjølna smerta litt. Dei kvitkledde kunne ikkje gje henne for mykje smertestillande, for dei måtte ha kontroll på medvit og sløvhet, og det kunne ikkje vere påverka av medisinar.

…men ingen vet og ingen kjenner
den vei ditt lille barn skal gå,
og ingen vet hva skjebnen sender
av lyse dager og av grå…

(Frimann Clasen)

Ungen fekk panikkanfall medan dei sjekka kroppen hennar, og eg fekk koma bort for å trøyste henne.

– Mamma er her, mamma passar på, forsikra eg henne, og snudde meg til eine legen, – er det ok om eg tek bilete?

Eg kunne bite av meg tungen i same augneblink. No ville dei tru at eg var ei sånn gal bloggarmor som skulle pepre sosiale mediar, sjekke inn på gjeldande sjukehus, og utlevere ungen på det mest sårbare for å sanke likes, hjarter og sympatikommentarar.

– Eg trur det kan vere fint for ho å sjå kva ho har vore med på, la eg fort til for å redde skinnet mitt.

Eg fekk lov. Seinare skulle eg prise meg lukkeleg for dei nærare femten hundre bileta eg tok, og for fotobøkene dei enda opp somi. Dei skulle visa seg å vere naudsynt og sentrale i bearbeidinga for oss alle.

Stemninga var konsentrert og profesjonell, men samstundes lett og humoristisk. Den eine legen prøvde seg med å spøke med Brann på dårleg Bergensdialekt. Han fekk i det minste plusspoeng for forsøket på å roe ned frynsete mødrer. Minuspoeng for dialekta.

Når eg ser på bilete frå den dagen og sjekkar kva tid bileta er teke, ser eg kor fort alt gjekk. Tida oppførte seg heil annleis der og då enn i røynda. Vi vart svusja vidare til CT, og eg fekk med meg ei pose med jakka og drikkeflaska mi, med namnet mitt på. Slike små ting hugsar eg som gylne glimt av ei omsorg som hjelpte meg enormt der og då.

Eg måtte vente utanfor CT-salen, og ringte mannen min att. Kunne no trygga han med at ho ikkje hadde indre skadar, men at dei skulle sjekke hovud, nakke og rygg. Det finst mindre nervepirrande ting å vente på resultat av. Vedtak frå NAV om berekning av fødselspengar for frilansarar den gong, til dømes. Sjølv om det var nervepirrande nok for min del.

Då CT-seansen var ferdig trilla dei senga hennar av garde. Eg rakk knapt å sjå ho. Nevrokirkurgen hadde ikkje tid til å oppdatere meg der og då, men ville komme og snakke med meg om ei stund.

Ei stund? Hadde det rabla for han? Eg ville vete no, ikkje om ei udefinert stund. Eg meir eller mindre tvang han til å gje meg resultatet der i korridoren, og han ga meg eit par minutt. Han presenterte seg som dr. A. Det er rart kva slags rare tankar som hoppar og sprett i hovudet når ein er i eit eller anna emosjonelt klappeland. For, hah, tenkte eg, det skulle dei sett, alle dei som trur at folk med slike namn er potensielle terroristspirar eller snyltarar som vil tuske til seg velferdsgodane våre. Nei! Dei er mellom anna høgt utdanna nevrokirurgar som kan fikse hjernane på folk. Kor kult er ikkje det? Slike rare tankar spratt mellom hjernebarken min.

Eg blei røska tilbake til røynda då kirurgen byrja å snakke. Eller røynda og røynda. For kvart ord han sa, forsvann eg meir og meir ut av meg sjølv og oppunder taket og betrakta det heile ovanifrå.

Ungen hadde kraniebrot frå bak venstre øyre og til midt oppå hovudet – og hjerneblødingar.

Dei vurderte å operere dersom blødingane forverra seg.

Men ryggrad og nakke vart i det minste frikjend.

Korleis skal ein vete at sjølv dei minste ting kan endre alt? At akkurat dei minutta ein er på do, drikk den siste slurken med kaffi, sjekkar Facebook ein siste gong, set på oppvaskmaskina – korleis skal ein kunne vete at dei få sekunda eller minutta kan vere dei avgjerande, dei fatale?

Særleg dette siste i mi eiga handlingsrekke: Viss eg berre ikkje hadde vore i telefonen. Viss eg berre hadde fått ut fingen og prioritert ungane mine, dei eg trass alt var på vinterferie med.

 

Men korleis kunne eg vete?

 

Legen kunne like gjerne ha snakka mandarin. Eg hadde problem med å forstå. Ikkje sjølve orda, men tydinga og realiteten i dei. Å kople orda kraniebrot, hjernebløding og operere med jenta vår, med meg, med våre liv – det hang ikkje på greip.

Vi var jo på vinterferie, for helsike! Vi hadde knapt nok byrja på han. Berre søvd ei natt hos venene våre, og ikkje rukket å komme oss til den ordentlege akebakken ein gong. Ungane leikte jo berre litt i hagen medan dei venta på at vi skulle kjøpe solbriller, låne ski og akebrett – og deretter ake. I ein bakke som var stor og lang og bratt, og der det hadde vore meir logisk å skade seg viss det no absolutt skulle skje ei ulukke.

Eg haldt meg framleis godt fast i dei etterkvart godt prøvde dansehandtaka mine der eg dilta etter anestesilegen som skulle følgje meg til barneavdelinga, og prøvde å ikkje gje etter for den indre orkanen som sprengde seg fram. Legen hadde snille auge og verka trygg der han losa meg gjennom sjukehuskorridorane til kor det no enn var vi skulle. Midt i der to ‘underjordiske’ korridorar kryssa kvarandre, sto det ein skjeggete kar og så litt fortapt ut. Anestesilegen spurde om han leita etter noko. Mannen svara noko, og vi gjekk vidare.

– Han der var no litt morosam, kommenterte legen.

– ?, sa eg.

– Høyrde du ikkje kva han svara då eg spurde om han trong hjelp?

– ?, sa eg.

– ‘Eg berre kikkar litt’.

Eg rista på hovudet og tenkte mitt om austlandshumor.

– Han hadde solbriller og kvit stokk, forklarte legen tolmodig.

Det tok nokre sekundar.

‘Eg berre kikkar litt’!

Solbriller!

Kvit stokk!

Så lo eg. Tårane spruta der eg traska krumbøygd og hikstande vidare.

 

Korleis skulle eg vete kor gale det sto til då venninna mi på mirakuløst vis hadde frakta jenta mi dei fire hundre lange meterne rundt langs vegen og opp til huset, då ungen i eit forbigåande, oppegåande augeblikk sto på eigne bein, jamrande.

– Uffa, har du slege deg, venen min? Kor gjer det vondt? Kom her skal mamma blåse på.

 

Ingen av oss forsto at då ambulansen kom og henta oss skulle det vise seg å vere einvegsbillett med uviss retur.

Men kven sa at dagane våre
skulle vere gratis?
At dei skulle snurre rundt
på lykkehjulet i hjartet vårt
og kvar kveld
stoppe på gevinst?
Kven sa det?
Kvar hadde vi dét frå?

(Kolbein Falkeid)

Då ambulansen kom og henta dottera mi, var eg roleg og fatta. Eg og bestevenninna mi som vi var på vinterferie hos, handla heilt etter boka. Vi ringte 113, la ungen i stabilt sideleie, opna luftvegar og sjekka pulsen. Eg snakka roleg med tvillingbroren, og passa på å ikkje skremme han.

– Dette går heilt fint, no kjem legen snart og hjelp henne, smila eg på utsida, – Det er nett som i Karsten og Petra-episoden då Karsten skada hovudet sitt i barnehagen. Og han gjekk det jo fint med, hugsar du det?

– Den filmen har eg sett, svara guten lett.

Venninna mi og eg handla forbiletleg, fekk vi konstatert i ettertid. Vi følgde instruksane frå stemma på alarmsentralen til punkt og prikke, og var rolege og fatta heile tida. Fekk ikkje panikk eit einaste sekund. Ikkje ein gong då jenta mista medvitet og fall om i armane mine. At eg faktisk eit ørlite sekund trudde at ungen min skulle døy der i armane mine innsåg eg ikkje før fleire dagar etter ulukka. Det var ikkje tid til å kjenne etter, ikkje rom for å ta inn det som hende. Der og då var det om og gjere å skaffe hjelp til henne.

Vi ante ikkje kor alvorleg det var eller ikkje var, og hang oss på ‘kraftig hjerneristing’-knaggen. Der vart vi hengande heilt til realiteten skulle hekte oss brutalt av.

Mamma er her. Mamma passar på. 

Dei aller fleste mødrer i verda har nok kviskra dei orda i øyret på ungane sine både titt og ofte. Anten dei har vore sjuke, vore med på noko dei syntes var skummelt, eller dei har drøymt noko fælt. 

Når ein ser nyhende som skildrar alle slags grufulle ting om barn som døyr og lir i verda, så tenkjer eg på kor mange mødrer som har lova ungane sine akkurat dette. Kor mange mødrer som med den beste vilje og kjærleik har garantert at mamma er her og at mamma passar på.

Og eg forstår at det er verdas største løgn. De aller fleste mammaer ønskjer meir enn noko anna at ungane deira skal gå uskadd og trygt gjennom livet. Men å vere mamma er ikkje automatisk ei forsikring om at det blir akkurat sånn. Nyhende i alle kanalar fortel oss det kvar dag. Korleis er det å vere mamma til born som druknar i Middelhavet på veg til fridomen og eit betre liv? Kva gjer det med ein mor å svike det løftet ein gav i dei velmeinte orda ‘mamma er her, mamma passar på’. Eg tør ikkje tenkje på kva det gjer med eit barnesinn når dei erfarer at mamma ikkje var der og passa på.  

Mamma, ho som skal vere den tryggaste personen i verda.

– Hovudet hennar er mjukt, sa venninna mi lågt. Ho sat på golvet i gangen der vi venta på sjukebilen. Hovudet til dottera mi låg i fanget hennar medan eg sprang mellom å hente tørre klede til henne, trøyste broren og formidle det alarmsentralen bad oss om å gjere. Vi burde fått skjelven av det. Men dei tre ambulansedamene som kom like etter tok kontroll over situasjonen. Dei undersøkte jenta, og ei av damene sjekka fall-plassen. Høgenergi-fall, rapporterte ho til dei to andre. Same krafta som i ei bilulukke, rapporterte ho til meg. Dei hang seg likevel på hjerneristing-teorien dei og. Sjølv om ungen blødde frå nasen og hadde tissa på seg, noko som er teikn på mykje alvorlegare ting enn hjerneristing.

Dei visste.

Men det sa dei heldigvis ikkje til oss då.

Det seiast at den dagen ein får eigne ungar, har ein aldri ein dag meir i livet utan uro. Og tru meg, ein bør helst ikkje tenkje for mykje på alle farar som lurar. Ungane kan ramle på sykkel og brekke armen. Dei kan slå ut tenna om dei klatrar i trær og dett ned. Dei kan verte bitne av flått. Dei kan bli påkøyrd på veg til skulen. Dei kan få heiteslag om ein ikkje tar solhatt på dei om sumaren, eller ramle gjennom isen om vinteren. Dei kan få druer i halsen og kvelast dersom ein ikkje delar dei i to først. Druene altså, ikkje ungane. Det kan drukne i badebalja dersom ein snur ryggen til dei. Eg las om eit barn som hadde blåst opp ein ballong, men då ungen trakk pusten fór lufta ut av ballongen på ungen si innpust og forsvann ned i luftvegane og tetta luftvegane. Ungar kan bli kvelt om ei katt legg seg oppå dei i barnevogna. Dei kan verte kidnappa.

Og dei kan få blærekatarr om dei sit i graset før St. Hans.

Eg ringde mannen min frå sjukebilen og fortalde kva som hadde skjedd. – Ho har hjerneristing, og vi er på veg til sjukehus, men det går fint, ikkje stress. Han fekk vete at broren var i gode hender hos venninna mi, og eg lova å halde han oppdatert. Vi var rolege begge to. Lukkeleg uvitande enn så lenge.

– Det står eit lite team klart på akuttsjukehuset, sa ambulansedama som sat bak med jenta mi. Ho hadde prøvd å setje inn veneflon, men ungen kvein til og drog vekk handa. – Eit godt teikn, vart det konstatert, og eg pusta letta ut.

Etter at eg vart mor har eg mang ein gong tenkt alle slags ‘tenk om – kva om’ – tankar. Eg vel å sjå på meg sjølv som eit nokolunde rasjonelt menneskje, og jagar fort vekk slike tankar når dei kjem. Ein kan jo verte koko av å tenkje på alt som kan gå gale. Dersom ein først slepp desse tankane til, kjem ein rett og slett til å låse ungane inn på rommet og kaste nøkkelen og gje dei mat gjennom ei luke i døra. Eller kle dei med sumo-drakt og hjelm så snart dei går ut av huset om morgonen. Ser ein sånn på det, er verda livsfarlig. Det er ho no for så vidt og. Men ein kan ganske enkelt ikkje gå rundt å tenkje på det. Det er farleg å leve. Ein kan faktisk døy av det. 

‘Eit lite team’, tenkte eg då me entra akuttavdelinga på sjukehuset. Der var femten menneske! Minst. Eg undra på korleis eit stort team då såg ut.

Det var som om å gå rett inn i ei episode av Grey’s Anatomy. Der eg hadde vore heldig å få birolla som den fortvilte, urolege mora. Ungen vart lagt over på ei undersøkingsseng. Eg sto ved døra og må ha sett fortutla og sveitt ut i dunjakke og vinterstøvlar. Ei sjukepleiar helste på meg og tilbaud seg å ta jakka mi. Eg prøvde å ikkje grine då eg sa namnet mitt.

Vatn fekk eg og.

I ettertid har fleire pårørande fortald meg om at dei vart gløymd, ignorert på akutten. Foreldra har kjend seg usynleg, og vert sett på sidelinja utan å ane hva som gjekk føre seg med ungane deira, utan å få informasjon om situasjonen. Akkurat dette er noko helsevesenet & dei bør dere nøye på. Foreldre er i sjokk og skrekk i slike situasjonar,  dei treng å bli teke vare på, bli sett og informert.

Eg sto og såg på denne absurde sjukehusscena og undra på kva for ein dårleg film eg plutseleg var ein del av. Legane som herja med ungen min, slangar, pipedingsar, ultralyd, nakkekrage. Det var uverkeleg.

Heilt ubegripeleg uverkeleg.

Det var som å oppleve alt på utsida av seg sjølv.

Eg sto berre stivt og kneip meg hardt i dansehandtaka for å halde meg fast i røynda. Og eg prøvde hardt å ikkje grine. Det tok seg ikkje ut, synst eg. Tenkte det ville vere å overreagere. Ville jo gjerne framstå som nokolunde rasjonell, og ikkje som ei overhysterisk mor som braut saman grunna ei enkel og ufarleg hjerneristing.

Ein trur kanskje at dersom noko ille skulle skje, så ville det vere fordi ein på ein eller anna måte har utfordra skjebnen og dei. Og dei fleste av oss trur jo overhovudet ikkje at noko ille kan hende med ein sjølv og dei ein held av. Ein les i avisa om uvettig køyring. Om ungdomar som har knekt ryggen i skibakken. Om ungar som ramla på trampolinen, sykla utan hjelm. Ein les om dei som har kryssa ein veg og blitt treft av ein sykkel i stor fart. Eller ramla ned frå stigen då dei mala huset. Sklidd på glatta. Ekstremsport-ulukker. Til og med uforsiktig aking les ein om. Ungdomar som har sneke seg inn i eit eller anna alpinsenter og akt fort og gale ned slalom-bakkane og møtt veggen. Bokstaveleg talt, krasja inn i ein vegg. Eller eit tre.

Alle slike ting skjer alle andre, ikkje ein sjølv.

Men der igjen, kven sa det? Kor i all verda hadde vi det i frå?

Ein kan i ettertid tenkje på kva som skjedde tida rett før, om noko kunne vore annleis, endra det som skulle kome. Forhindra det.

Viss vi berre hadde hatt med oss vottar og solbriller og kjørt til den ordentlege akebakken når vi skulle.

Viss venninna mi ikkje hadde hatt hovudverk, og ungane ikkje hadde laga slim, og vi hadde kome oss av garde tidlegare.

Viss eg berre ikkje hadde fått den telefonen frå forlaget om barneboka mi som var i prosess, den telefonen som gjorde at eg vart forsinka ut. Eg hadde venta på den telefonen. Det var dårleg tima då den kom, men den var jo så viktig.

Viss eg berre ikkje hadde prioritert meg sjølv og mitt, kledd på meg fortare, vore kjappare ut. Då ville dei ikkje fått tid til å leike i hagen. Ho ville ikkje rukket å skada seg.

Ein kunne jo aldri sjå for seg at ti minutt med leik i snøen i ein trygg hage, med vaksne til stades og kontrollerte omstende, skulle vere det som snudde tilværet opp ned. At dei usle små minutta med jubel og glede over snø og vinterferie skulle få konsekvensar vi ikkje ante rekkevidda av. At den korte stunda skulle endre liva våre. Endre oss.

Den stunda då dottera vår på 6 år rutsja utfor ein kant og ramla tre meter rett ned på hardpakka, snødekt asfalt.

Mamma er her. Mamma passar på.

Det går jo ikkje det. Ei mor kan ikkje vere over alt, heile tida, kor mykje ho enn vil. Ein kan ikkje verne ungane sine frå livet sjølv. Ting kan hende. Med oss alle. Det står ikkje skrive nokon plass at vi er skjerma frå å oppleve dramatiske eller traumatiske ting. Til og med når mamma faktisk er der, til stades, og passar på – er det ikkje alltid mogleg å gjera noko til eller frå. Ting hender på eit blunk. Ein rekk ikkje tenkje. Plutseleg har noko berre skjedd. Og då er det viktigare enn nokon gong at ein er der. Viss ein er så heldig at ein framleis har nokon å passe på.

Og tenk deg deretter at istadenfor ein knekt fot, så får ungen din ein varig hjerneskade i den same ulukka. Det kan vere ein stor hjerneskade, eller ein liten og heilt usynleg ein. Ein som gjer at ungen din ser heilt uforandra ut, men at det er enkelte ting som ikkje «funker» heilt inni der – ting du finn ut litt etter litt. Alt kan framleis gå ganske bra, men alt er mykje vanskelegare å forholde seg til – både for ungen din, for helsevesenet, for deg og alle dei rundt deg.
Eller hjerneskaden kan vere forårsaka av ei nesten-drukning, fall-ulukke, av sjukdom eller hjerneslag, sånt vi trur berre rammar eldre menneske. Det er kanskje vanskeleg å forestille seg at sånt kan hende, men aktive ungar er overalt, og ulykker skjer rett som det er. Og ungane sit plutseleg med skadar som både hjelpeapparatet rundt, foreldra og ungane sjølv har problem med å forstå.

Etter at dottera mi skada hovudet alvorleg og pådro seg erverva hjerneskade i februar 2018 har vi opplevd enorme utfordringar, ikkje berre grunna konsekvenser av skaden, men og på alle andre måter i det daglege liv. Ut i frå eigen røynsle om kor vanskeleg det har vore å vere pårørande, ønsker eg difor no å bruke min eigen yrkesbakgrunn til å bidra til å formidle litt kunnskap ’ute i verda’ som kanskje kan gjere det lettere for andre pårørende viss dei rundt veit litt meir om kva ein faktisk står i og opplever – og kva ein treng. Nettverket rundt kan fort kjenne seg hjelpelause, og i beste og kjærligaste meining gjer og seier dei det dei trur er rett og støttande. Medan det kan vise seg at det nettopp har motsatt effekt. Dette kan føre til mykje ekstra belastning for alle partar – og kunne kan hende vore unngått dersom ein hadde meir kunnskap. Eg ønskjer og å bidra til meir kunnskap om korleis det er å vere barn med usynlege utfordringar. Det finnes mange slike barn, uavhengig av årsak og bakgrunn.

– Kvifor skriv/snakkar du offentleg om dette? Vi du utlevere dottera di? Familien din? Deg sjølv?

Nei.

Eg skriv ikkje for å utlevere nokon. Ikkje for å sanka sympati heller, det har eg fått av dei eg treng å få det frå.

Men eg oppdaga undervegs kor desperat svolten eg var på å finne informasjon. Ikkje av den faglege typen, det finns det i bøtter og spann av både på nett og i ymse brosjyrar.

Eg trong å vete meir om det menneskelege aspektet ved det heile, korleis ei slik ulukke og ein slik skade påverkar både den som utsetjast for det, men og for dei nærmaste – og livet generelt.

Eg trong å vete om eg var heilt på tur med tankane og kjenslene mine.

Eg trong å vete kva som var ‘normale’ reaksjonar frå dei rundt.

Eg trong å vete meir om kva eg og vi hadde i vente.

Og etter kvart trong eg å formidle kor mykje godt ein kan oppleve når ein først hamnar i suppa.

Det fantes nesten ikkje lesestoff. Det einaste eg fann var eit hefte som heitte «Å miste eit barn utan at det døyr», skrive av mora til en vaksen mann som fekk hjartestopp, og alvorleg hjerneskade av oksygenmangelen infarktet medførte.

– Eg kan ikkje gje dette til folk i din situasjon, sa psykologen som gav meg heftet, – for det første er det svært gamalt, og for det andre vil det ikkje vere godt å lese når ein står midt oppe i ei uavklart situasjon.

Eg skjøna kva ho meinte. Det var blytung lesing, og historia sat som ein vond klump i mellomgolvet lenge etterpå.

Eg funderte lenge på formidlinga i heftet, det var rett ut deprimerande. Utan for mykje lys og håp.

Men skaden og konsekvensane til sonen hennar var enormt mykje verre enn med jenta vår. Det var deprimerande og tungt. Dei gjekk gjennom helvete. Og eg skjøna at det kanskje ikkje var nokon anna måte å formidle akkurat den historia.

Eg hadde fortalt psykologen at eg var i ferd med å gje ut barnebok. Og at tanken på ei ny bok relatert til det vi sto i vart unnfanga allereie på i det mørke skjermingsrommet på akuttsjukehuset dei første dagane.

– Du burde skrive ei bok for vaksne, oppmoda psykologen, – om korleis det er å vere pårørande. Det finnes for lite lesestoff med dette temaet, meinte ho. – Og få for all del med om annleisheita ein opplever etter ein slik hovudskade.

Eit augeblikk undra eg på om det ikkje var psykologen sjølv som trong psykolog.

Eg kunne jo ikkje skrive bøker, eg våga ikkje ein gong kalla meg forfattar på grunnlag av den eine litle biletboka som skulle kome. Og då å skulle skrive ei bok for vaksne? Om eit slikt tema? Eg trur ikkje det nei.

Faren for at det ville bli sentimentalt og sjølvmedlidande dagbok-gulp var overhengande, og eg hadde ikkje snøring på kva form og format og stil og banar eg skulle tenkje i for å formidle heile løpet utan å gå i den fella.

Men etter som tida gjekk og både eg og dei andre eg vart kjende med møtte utfordringar av ulikt slag, forsto eg at det ville vere viktig å få til å skrive om dette. Og då eg sette i gong merkte eg fort at eg hadde mykje på hjartet.

Skal ein setje det på spissen mista vi og ungen vår utan at ho døydde. Eller, vi mista ho ikkje fullstendig, men ho vart noko endra i forhold til korleis ho var tidlegare. Det var det fleire rundt oss som og gjorde. Og eg har med fryd fått følgje med på framgangen deira og. Så eg ville ikkje fortelje ei deprimerande historie, eg ville prøve å skrive ei bok som kunne gje glimt av håp.

No er ikkje dette ei bok – ennå – den prosessen er langdryg, og eg eig ikkje tolmod. Særleg ikkje når eg har noko på hjartet. Så inntil vidare er det her du får lese.

Eg seier ikkje at løpet er likt for alle, men i mitt tilfelle oppdaga eg gledene og dei gode dagane undervegs, og det avgjorde at eg i det minste ville prøve. Eg ville formidle det vonde, korleis det er når ungen din skadar seg alvorleg – men og vise at det kan finnes håp og fine ting. Humor. Latter. I tillegg til tårar og vonde kjensler.

Og med tanke på kor vanskeleg det tidvis kunne kjennast både for og med dei rundt oss i hjartet av stormen, ville eg mest av alt formidle kva ein kan trenge som nærmaste pårørande. Gje ein liten peikepinn på korleis ein best kan vere til hjelp og støtte når nokon ein er glad i opplever sitt livs største mareritt.

Eg kan ikkje seie at det er slik for alle. Dette handlar om mine opplevingar, om korleis eg oppfatta ting. Samstundes som dei andre pårørande eg har blitt kjend med bekrefta at det kunne vere noko universalt med det. Men eg er sikker på at folk både eg og mine ‘likesinna’ kjenner sikkert vil sjå dei same tinga frå ei anna vinkel og på ein annleis måte.

Eg håpar du får utbyte av å følgje oss på reisa. At i det minste noko av alt eg har fortalt har gitt deg betre verktøy, gjort deg betre rusta dersom du sjølv ein dag hamnar i rolla som pårørande – eller nokon du kjenner gjer det.

Sjølv om eg mest av alt inderleg håpar du slepp akkurat det.

Og eg håpar du tek vare på livet ditt, på dagane dine.

Drit i brunost i sofaen og mjølkeflekkar på golvet. Blås i rot på kjøkenbenken sjølv om du nettopp har rydda. Ikkje bry deg om leiker over heile stovegolvet. Det fortel at det bur ungar i huset. Ungar som lever og leiker.

Lat ungane få lov til å krølla seg tett inntil deg og stele dyna di når dei kjem snikande opp i senga di om natta.

Det kan hende du vil sakne akkurat dette.

Det skal ikkje meir enn nokre få sekund til før alt er snudd.

Dersom du berre får brekninger av å lese, og kjenner at du tek alt som utleverande kvalme, tilrår eg at du sluttar å følgje bloggen min her og no, sjølv om du kan hende er midt i målgruppa – dei som verkeleg treng å få litt innsikt og innblikk i problematikken eg kjem til å skildre.

EG trur på openheit, og at slike som eg tør å opne kjeften (og tastaturet) er einaste vegen til å normalisere og avstigmatisere ein heil del. Og eg tør.

Du vil fort sjå at uttrykket ‘pling i bollen’ rommer ganske mykje, og ikkje naudsynt henspeglar på at korleis det er under topplokket.

Eg anbefaler at du les denne bloggen kronologisk. Den får, i allefall den første tida, noko føljetong-preg, der handlinga kjem litt etter litt.

Så. Stålsett deg, for ‘nu kör vi’!